Chris Panella ve Morgan McFall-Johnsen*
Bir kaygı filmi senaryosundan gerçek hayata uyarlanmışçasına, permafrosttan elde ettikleri antik ‘zombi’ virüslerini canlandıran bilim insanları, bunların canlı tek hücreli amiplere bulaşabileceklerini uzun bir süre sonra keşfettiler. Bu virüslerin hayvanlara veya insanlara bulaşma olasılığı net olmasa da, araştırmacılar permafrost tabakasındaki virüslerin halk sağlığı için bir tehdit olarak görülmesi gerektiğini kaydetti.
Permafrost, yıl boyunca tamamen donmuş bir toprak tabakasıdır; en azından bu, insan faaliyetlerinin dünya çapında sıcaklıkları artırmaya başlamasından önceydi. Permafrost, kuzey yarım küredeki karasal alanların yüzde 15’ini kaplıyor.
‘BAĞIŞIKLIK SAVUNMAMIZ YETERLİ OLABİLİR’
Ancak iklim değişikliği nedeniyle permafrost hızla eriyor ve virüsler ve bakterilerden yünlü mamutlara ve kusursuz bir şekilde korunmuş bir mağara ayısına kadar birçok antik kalıntıyı ortaya çıkarıyor.
CNN’e göre, Fransız profesör Jean-Michel Claverie, Sibirya’nın çeşitli permafrost bölgelerinde 48.000 yıllık donmuş bir virüsün bir alt cinsini keşfetti. 48.500 yıl öncesine dayanan en yaşlı cins, bir yeraltı gölünden alınan toprak örneğinde bulundu, en genç örnekler ise 27.000 yaşındaydı. Genç örneklerden biri, yünlü bir mamutun kalıntılarında keşfedildi.
Bazı bilim adamları, iklim değişikliği şu anda Kuzey Kutbu’nu ısıtırken, permafrost tabakasının erimesinin binlerce yıldır canlılarla temas halinde olmayan eski virüsleri serbest bıraktığından endişe ediyor. Yine de bitkiler, hayvanlar ve insanların bunlara karşı bağışıklığı olmayabilir.
İsveç’teki Umea Üniversitesi Klinik Mikrobiyoloji Bölümü’nde fahri profesör olan Birgitta Evengård, CNN’e şunları söyledi: “Bağışıklık savunmamızın mikrobiyolojik yaşamla yakından bağlantılı bir şekilde geliştiğini unutmamalıyız. Permafrost tabakasında binlerce yıldır temas etmediğimiz gizli bir virüs varsa, bağışıklık savunmamız yetersiz kalabilir. Bu duruma ciddi bir şekilde yaklaşmak ve sadece anlık tepkilere dayalı değil, erkenden harekete geçebilecek konumda olmak gerekiyor. Ve korkuyla savaşmanın yolu bilgi sahibi olmaktır.”
ZOMBİ VİRÜSLERİ NASIL BULAŞABİLİR?
Bu, Claverie’nin antik virüsleri ya da kendi deyimiyle ‘zombi virüsleri’ hayata döndürdüğü ilk sefer değil. Claverie, 2014’ten beri bu konuyla ilgili araştırmalar yayınlıyor ve çalışmalarının ötesinde, çok az araştırmacı bu virüsleri ciddiye alıyor.
Claverie ve meslektaşları, 18 Şubat’ta ‘Virüsler’ dergisinde yayınlanan yeni makalelerinde, “Bu, hatalı bir şekilde, bu tür olayların nadir olduğunu ve ‘zombi virüslerinin’ bir halk sağlığı tehdidi olmadığını gösteriyor” diye yazdı.
Claverie ve ekibi son çalışmalarında, birkaç yeni ‘zombi’ virüs türünü yeniden canlandırmayı başardılar ve her birinin kültürlenmiş amipleri hala enfekte edebildiğini ortaya çıkardı. Claverie, bunun hem bilimsel olarak zorlayıcı bir bulgu hem de temaslı bir halk sağlığı tehdidi olarak görülmesi gerektiğini söyledi.
Claverie, CNN’e “Bu amiplere bulaşan virüsleri, permafrostta olabilecek diğer tüm olası virüslerin temsilcileri olarak görüyoruz” dedi. Çok, çok, çok daha başka virüslerin kalıntılarıyla karşılaşıyoruz. Yani orada olduklarını biliyoruz. Hâlâ hayatta olup olmadıklarından emin değiliz. “Ancak bizim mantığımız, amip virüsleri hala canlıysa, diğer virüslerin hala hayatta olmalarını ve konakçılarına bulaşmalarını engelleyen hiçbir şeyin olmadığını gösteriyor.”
Claverie’nin ‘zombi’ virüsü olarak adlandırdığı virüs gibi donmuş virüsler üzerine yapılan son araştırmalar, bilim insanlarının bu eski virüslerin nasıl ‘yaşadığı’ ve potansiyel olarak hayvanları veya insanları enfekte edip edemeyecekleri hakkında daha fazla bilgi edinmelerine yardımcı oluyor.
Şarbon GİBİ BAKTERİLER HAYATA DÖNÜŞ OLABİLİR
Sadece virüsler değil. Permafrost tabakası eridikçe, tarih öncesi bakteriler 2 milyon yıl sonra ilk kez yayılabilir ve tekrar aktif hale gelebilir. Bilim adamları, Sibirya’da yaşayan insanlarda ve ren geyiğinde görülen bakteriyel bir enfeksiyon olan şarbon salgınlarının 2016’da ortaya çıkmaya başladığında bu şekilde geliştiğini düşünüyorlar. Calverie, makalesinde bunun ‘daha acil bir halk sağlığı sorunu’ olabileceğini belirtiyor.
* Morgan McFall-Johnsen, Business Insider’ın bilim haberleri muhabiri; Chris Panella, Business Insider’ın son dakika haber editörü.
Yepyeni makale Business Insider sitesinden alınmıştır. (Çeviri: Tarkan Tufan)
